صنایع دستی و سوغات مسجد سلیمان

**صنایع دستی مسجد سلیمان**

جاجیم وآورآرتهده:

یکی دیگر از دست بافتهایی که در زندگی بختیاریها مورد استفاده قرار می گیرد "جاجیم" است که به شکل نوارهایی باریک به عرض 18 تا 35 سانتیمتر و طول 20 تا 25 متر تماماً از پشم بافته می شود. پس از بافت، آن را به قطعاتی با طول مناسب تقسیم می کنند و از پهلو به یکدیگر می دوزند، در نتیجه سطح یکپارچه ای حاصل می شود که به مصرف روانداز (تهیه لحاف) می رسد.

چله کشی جاجیم معمولا روی زمین صورت می گیرد. ضمن بافت آن تارها از روی کار دیده می شود، در حالیکه پود در زیر آنها مخفی است و برخلاف سایر منسوجات که در آنها نقش با پود شکل می گیرد، در جاجیم نقش ها به واسطه تارها ایجاد می شود.

افزون بر این، بختیاریها با استفاده از شیوه بافت جاجیم نوارهای تسمه مانندی نیز تولید می کنند که به آورآرتهده شهرت دارد و برای حمل گهواره بچه برپشت مادر هنگام کوچ به کار می رود.

وجم

موج نوعی رختخواب پیچ و شبیه جاجیم است که مانند سایر بافته های بختیاری جنبه خودمصرفی دارد. با این وجود بافت آن چندان رایج نیست و فقط عده بسیار کمی از عشایر آن را تولید می کنند و اغلب در شرایطی که به موج احتیاج داشته باشند آن را از موج بافان دزفولی یا شوشتری می خرند. طول دستگاه موج بافی پنج تا هفت متر در نوسان است ( طول تارها حدود 7 متر و عرض موج بین 80 تا 100 سانتیمتر ) یعنی بین سردار و زیردار آن حدود پنج تا هفت متر فاصله است . بعد از اتمام بافت موج (با توجه به اندازه آن) آن را دو یا سه قسمت کرده از پهنا به هم می دوزند. تارو پود موج تماماً از پشم است از موج برای بستن رختخوابها و همچنین روانداز استفاده می شود.

چوقا که گاهی چوخا نیز تلفظ می شود، نوعی عبای دهقانی است که زنان از پشم سفید طبیعی می بافند و دارای خطوط عمودی آبی تیره یا مشکی است که مردان بختیاری آن را روی لباسهای خود می پوشند. ماده اولیه چوقا پشم است که زنان بختیاری آن را به گونه ای بسیار نازک و ظریف می ریسند و روی دستگاههای ساده بافت، نواری با عرض حدود 50 تا 70 سانتیمتر (بسته به اندازه مورد نظر) و طول 5/2 متر، می بافند. این نوار از دو قسمت مساوی و متفاوت تشکیل می شود. بلندی چوقا تقریباً تا سر زانو می رسد و جلوی آن کاملا باز است. چوقا فاقد آستین است. بهترین نوع چوقا که توسط زنان کیارسی بافته می شود به "کیارسی بف" معروف است و دارای بافت بسیار ظریف بوده و تار آنها از جنس پنبه است. و از بازار خریداری می کنند. دار چوقا به صورت افقی و تک نفره است. برای اینکه نخ پشمی مورد استفاده در بافت چوقا ظریف و یکنواخت ریسیده شود، آن را به هنگام پره گرداندن (نخ ریسی) از سوراخی که روی ناخن بلند انگشت شست تعبیه شده است می گذرانند.



نمد مالی :

نمد مالی از ابتدایی ترین شیوه های نساجی است که بشر به آن دست یافته است. ماده اولیه آن از پشم است که در اثر رطوبت و فشار در هم تنیده شده و نوعی منسوج را به وجود می آورد. استحکام، انعطاف پذیری و ارزان و در دسترس بودن مواد اولیه از مزایای آن محسوب می شود ابزارکار برای تهیه نمد ساده و ارزان است و نمد مالان مزد اندکی برای تولید آن دریافت می کنند. مجموعه این عوامل باعث شده است که نمد منسوجی ارزان و قابل دسترس باشد. حتی زمانی که صرف تولید نمد می شود کوتاه است. یک زیر انداز نمدی به هر اندازه ای که باشد یک روز وقت می گیرد و 3 تا 4 روز طول می کشد تا خشک شود. حتی نمدهایی که قسمت هایی از آنها کهنه و فرسوده می شوند قابل تبدیل به نمدهای کوچکتر برای مصارف دیگری هستند. شیوه کار آن که از زمانها قدیم تا کنون تغییری نکرده است آسان است. نیش گزندگان و چنگ و دندان درندگان و حتی اشیاء تیز و برنده کمتر به آن کارگر است.

نمد در ایالات و عشایر و در روستاها و حتی در شهر مصرف دارد. گاهی از نقش ها و رنگهای زیبایی برای نقشدار کردن آن استفاده می شود. برای کپنک که نوعی پوشش چوپانی است، زیراندز، جلیقه، شنل، زیرمنقلی و پوشش اسب و قاطر کاربرد دارد. شهرکرد مهمترین مرکز ساخت نمد است درمناطق دیگر استان چهارمحال و بختیاری از جمله فارسان و لردگان نیز تولید می شود.

نقوش مورد استفاده در نمد عبارتند از: ترنج، حقه، خشت، سه جام، یک جام.

کلاه مالی:

کلاه مالی که بیشتر در شهرستانهای شهر کرد و بروجن تولید می شود از صنایع دستی بومی منطقه چهارمحال و بختیاری است. مردان بختیاری معمولاً از کلاه نمدی که جزیی از لباس محلی آنان است استفاده می کنند. کلاهها به رنگهای مشکی، قهوه ای و سفید هستند و نوعی از آن به کلاه خسروی معروف است. مواد اولیه این کلاهها کرک بز، پشم، صابون و رنگهای شیمیایی و گیاهی است.

گیوه دوزی:

از دیگر فعالیتهای چهار محال و بختیاری گیوه دوزی است که بیشتر در شهرستانهای شهرکرد و بروجن رایج است. بروجن مهم ترین مرکز فعالیت گیوه دوزی است. گیوه که پاافزاری مقاوم و راحت و متناسب با منطقه کوهستانی این استان و گذرگاههای صعب العبور آن بخصوص در فصول کار و فعالیت است، در سالهای اخیر از رواج و رونق آن کاسته شده است که یکی از مهم ترین دلایل آن کمبود جنس و گرانی آن است.

گیوه های بافته شده از تخت پارچه ای و گاهی لاستیکی و رویه آن از نخ و نوارهای متصل کننده از چرم گاو است. رویه گیوه معمولاً از شهرضا و آباده و تخت گیوه بیشتر از شهرضا و شیراز وارد می شود. در یک کارگاه با یک نفر استادکار روزی یک جفت گیوه دوخته می شود. انواع گیوه های این منطقه عبارت است از: گیوه تخت ملکی، تخت لاستیکی و غلاتی.

قفل سازی:

قفل سازی در چالشتر از شهرهای استان چهار محال بختیاری از دیر باز رواج داشته است. قفل سازان چالشتری این حرفه را از پدران خود آموخته اند و می شود گفت که شغلی ارثی است. ساخت آن به این شکل است که ابتدا تنه قفل که حاوی دستگاه قفل است ساخته می شود و سپس زبانه آن را که از حلقه در یا جعبه آن می گذرد جوش می دهند و سوراخ قفل را با مته کمانی حفر می کنند. سپس کار سوهان زدن رویه قفل و حلقه را انجام می دهند که نیاز به ظرافت خاصی دارد و در آخر تمام قفل را پرداخت می کنند